Προσανατολισμός των μελισσιών
Ο προσανατολισμός της εργάτριας προς μια πηγή τροφής και έπειτα η επιστροφή της στην ακριβή τοποθεσία της κυψέλης προυποθέτει τη συνεργασία διαφόρων τύπων περίπλοκων σημάτων: οπτικών, μαγνητικών, οσφρητικών.
Η ανακάλυψη των μηχανισμών προσανατολισμού των μελισσών έγινε από τον Καρλ φον Φρις, ο οποίος το 1967 εξέδωσε το έργο του πάνω στο χορό και τον προσανατολισμό των μελισσών.
Κατά τη διάρκεια του προσανατολισμού και της πλοήγησης, η μέλισσα ανταποκρίνεται σε διάφορα οπτικά, μαγνητικά, οσφρητικά ερεθίσματα. Τα οπτικά ερεθίσματα σχετίζονται με την αντίληψη του επιπέδου πόλωσης του φωτός , των χρωμάτων, των μορφών και των κινήσεων. Τα οσφρητικά ερεθίσματα ενισχύουν τα οπτικά σήματα. Προέρχονται από τα άνθη ή από την αποικία.
Τα οπτικά σήματα
Ο προσανατολισμός με βάση τη θέση του ήλιου αποτελεί τον πρωταρχικό μηχανισμό που χρησιμοποιεί η μέλισσα. Διαθέτει μια πραγματική ηλιακή πυξίδα που της επιτρέπει να αντιλαμβάνεται την κίνηση του ήλιου σε σχέση με την κατεύθυνση που πετάει. Για την ακρίβεια, το αζιμούθιο, ή η κατεύθυνση της πυξίδας αποτελεί το σημείο αναφοράς για τη μέλισσα και όχι η θέση του ήλιου.
Όταν έχει συννεφιά, οι μέλισσες χρησιμοποιούν το υπεριώδες φως του ήλιου που περνάει μέσα από τα σύννεφα. Όταν έχει έντονη συννεφιά, προσανατολίζονται με τη βοήθεια του πολωμένου φωτός που διαπερνά την ατμόσφαιρα: κατά τις πτήσεις προσανατολισμού, η μέλισσα προσδιορίζει τη θέση του ήλιου χάρη στην υπεριώδη ακτινοβολία του πολωμένου φωτός.
Πειράματα που έγιναν κατά τη διάρκεια κακών καιρικών συνθηκών ή ακόμα και με βροχή, απέδειξαν ότι οι μέλισσες μπορούν να προσανατολίζονται ακόμα και όταν δεν υπάρχει πολωμένο φως. Με τα πειράματα αυτά αποδείχτηκε ότι οι μέλισσες χρησιμοποιούν και επίγεια σημεία αναφοράς. Ενώ δεν παίζουν σημαντικό ρόλο όταν ο καιρός είναι καλός, γίνονται απαραίτητα σε λιγότερες ευνοικές συνθήκες.
Το επίγειο μαγνητικό πεδίο
Ορισμένα γεγονότα αποδεικνύουν ότι η μέλισσα χρησιμοποιεί το επίγειο μαγνητικό πεδίο, κυρίως για να προσανατολίζεται κατά τη διάρκεια της πτήσης της. Παρόλο που δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί τα αντίστοιχα αισθητήρια κύτταρα, γνωρίζουμε ότι η μέλισσα διαθέτει μαγνητικά μόρια προσανατολισμένα εγκάρσια στην αρχή της κοιλιάς και μέσα στα κύτταρα γύρω από κάθε κοιλιακό δακτύλιο. Τα μόρια αυτά ενημερώνουν τη μέλισσα για την αλλαγή της θέσης της σε σχέση με το μαγνητικό πεδίο της γής.
Τα οσφρητικά σήματα
Η ικανότητα της μέλισσας να ανιχνεύει τις μυρωδιές από μακριά έχει επαληθευτεί όταν εντοπίστηκε ο ρόλος αυτού του ερεθίσματος κατά τη διάρκεια ενός χορού συγκέντρωσης των μελισσών σε μια πηγή τροφής. Οι μυρωδιές από τα άνθη από τα οποία συνέλεξε την τροφή της η μέλισσα φυλακίζονται στην επιδερμίδα της κι ανιχνεύονται κατά τη διάρκεια του χορού. Ορισμένοι επιστήμονες πίστευαν ότι τα οσφρητικά σήματα αρκούν για να εξηγήσουν τον προσανατολισμό των μελισσών. Για την ακρίβεια, η χρήση της μυρωδιάς από τα λουλούδια ενισχύει την ικανότητα της μέλισσας να μαθαίνει την πηγή της συλλογής της τροφής.
πηγή: Σύγχρονη Μελισσοκομία, H. Clement
