Η φωλιά των μελισσών
Η φωλιά της μέλισσας είναι ένας κοίλος χώρος με μια μικρή είσοδο όπου στο εσωτερικό της οι μέλισσες χτίζουν κηρήθρες με εξαγωνικά κελιά για να εκθρέψουν γόνο και να αποθηκεύσουν μέλι και γύρη. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους οι μέλισσες το περνούν σε δραστηριότητες μέσα στη φωλιά τους.
Η κηρήθρα αποτελεί για το μελίσσι τον εσωτερικό σκελετό της φωλιάς και είναι πραγματικά ένα θαύμα αρχιτεκτονικής. Χωρίς αυτή δεν μπορεί να εκτραφεί γόνος ούτε να αποθηκευτεί μέλι και γύρη.
Οι μέλισσες κτίζουν τις κηρήθρες τους κολλώντας τις στην οροφή της φωλιάς, τη μια παράλληλη με την άλλη, αφήνοντας μεταξύ τους 0,95 εκατοστά διάστημα για να κινούνται ελεύθερα. Αυτό είναι το ονομαζόμενο διάστημα ή χώρος της μέλισσας. Τα άκρα των κηρηθρών είναι στρογγυλεμένα και δεν αγγίζουν τα τοιχώματα της κοιλότητας της φωλιάς.
Η κηρήθρα αποτελείται από εξαγωνικά κελιά κτισμένα σε οριζόντια διάταξη και από τις 2 πλευρές. Η βάση κάθε κελιού είναι βαθουλομένη και τοποθετημένη με επιδέξιο τρόπο, έτσι ώστε να αποτελεί το σημείο ένωσης τριών κελιών της πίσω πλευράς της κηρήθρας. Αυτό δίνει αντοχή και σταθερότητα στην κηρήθρα και εξοικονομεί χώρο και κερί. Όλα τα κεριά έχουν μια μικρή κλίση προς τα επάνω (13 μοίρες) για την προστασία του γόνου και της τροφής από την ολίσθηση.
Το εξαγωνικό σχήμα των κελιών είναι το πιο εργονομικό για την κατασκευή των κηρηθρών. Τα κυκλικά, οκταγωνικά ή πενταγωνικά κελιά αφήνουν κενά μεταξύ τους, ενώ τα τριγωνικά και τετραγωνικά κελιά έχουν μεγαλύτερη περίμετρο και άρα απαιτούν περισσότερο υλικό για την κατασκευή τους. Το εξαγωνικό σχήμα των κελιών παρέχει οικονομία στο κερί, αξιοποιεί το χώρο καλύτερα και δίνει σταθερότητα και αντοχή στην κηρήθρα. Κάθε κιλό κεριού κηρήθρας κρατά μέχρι και 22 κιλά μέλι.
Οι μέλισσες αρχικά χτίζουν 2 ειδών κελιά. Τα μικρής διαμέτρου οριζόντια κελιά, για την εκτροφή εργατικού γόνου και τα μεγαλύτερης διαμέτρου οριζόντια κελιά, για την εκτροφή κηφηνογόνου. Κάτω από ειδικές συνθήκες, οι μέλισσες φτιάχνουν επίσης και ένα τρίτο είδος κελιών, μετασχηματίζοντας κάποια από τα εργατικά κελιά σε μεγάλης διαμέτρου και κατακόρυφης διάταξης κελιά που χρησιμοποιούνται για την εκτροφή βασιλισσών (βασιλοκελιά).
Για την κατασκευή της κηρήθρας χρησιμοποιείται μόνο κερί που παράγεται από τις ίδιες τις μέλισσες, οι οποίες εργάζονται κατά ομάδες κρεμασμένες σαν τσαμπί και διατηρώντας τη θερμοκρασία των 35 βαθμών Κελσίου. Η θερμοκρασία αυτή είναι η καλύτερη για την έκκριση του κεριού. Κάθε ομάδα εργάζεται ανεξάρτητα από την άλλη και κάθε μέλισσα ανεξάρτητα από τις άλλες. Για το λόγο αυτό υπάρχουν πάντα κάποιες ατέλειες στα σημεία σύνδεσης των κομματιών της κηρήθρας.
Οι εργάτριες αφαιρούν με τη βοήθεια των πίσω ποδιών τους τα λέπια κεριού από τους κηρογόνους αδένες και πλάθουν το κερί στα σαγόνια τους, αφού το μουσκέψουν με εκκρίσεις από τους σιελογόνους αδένες τους. Αρχίζουν την κατασκευή της κηρήθρας σχηματίζοντας ένα καλούπι με αδρό και άμορφο κερί. Αφαιρούν και προσθέτουν κερί και από τις 2 πλευρές σχηματίζοντας τις βάσεις των κελιών και στη συνέχεια επιμηκύνουν τα τοιχώματα των κελιών.
Η κατασκευή της κηρήθρας γίνεται με μεγάλη ακρίβεια. Αυτό είναι εφικτό γιατί η μέλισσα διαθέτει αισθητήρια τριχίδια στο κεφάλι και στις κεραίες της για να μετράει τις γωνίες και για να βρίσκει την κατακόρυφο.
Κάθε κελί χρησιμοποιείται πολλές φορές. Οι εργάτριες το καθαρίζουν καλά μετά από την εκκόλαψη του γόνου ή όταν αδειάσει από μέλι ή γύρη. Κατεστραμμένα κελιά επιδιορθώνονται. Με την πάροδο του χρόνου όμως η διάμετρος των κελιών μικραίνει γιατί αθροίζονται κουκούλια από τις εκκολαπτόμενες μέλισσες και γιατί οι μέλισσες ξαναβερνικώνουν τα κελιά με πρόπολη.
Οι μέλισσες χρησιμοποιούν επίσης την πρόπολη για να κλείσουν διάφορες τρύπες ή ανοίγματα στην φωλιά για να επενδύσουν εσωτερικά τα κελιά για να ενισχύσουν εσωτερικά την κηρήθρα για να απομονώσουν και να βαλσαμώσουν πτώματα άλλων οργανισμών που δεν μπορούν να πετάξουν έξω από την κυψέλη.
πηγή: Πρακτική Μελισσοκομία, Α. Θρασυβούλου
